Առաջին օգնություն փափուկ հյուսվածքների վնասվածքի դեպքում

• Դադարեցնել արյունահոսությունը։

• Օգնել տուժածին հարմար դիրք ընդունելու։

• Վիրակապի միջոցով անշարժացնել վնասված մասը և բացառել այդ հատվածի ցանկացած շարժումը։

• Սառեցնել վնասված մասը։

• Բարձրացնել վնասված վերջույթը սրտի մակարդակից վեր։

• Եթե կոտրվածք եք ենթադրում, ապա վնասված վերջույթը պետք է բարձրացնել միայն բեկակալներով անշարժացումից հետո։

Երկարատև ճնշման համախտանիշ (Crush syndrom)

Երկարատև ճզմման համախտանիշը ախտաբանական խանգարումների համալիր է, որը պայմանավորված է երկարատև ճզմմանը ենթարկված հյուսվածքներում արյան շրջանառության խանգարմամբ։ Այն զարգանում է փլատակների տակ երկար ժամանակ գտնված տուժածին դուրս բերելուց հետո։Համախտանիշի զարգացման մեխանիզմում նշանակություն ունեն երեք գործոն՝ ցավը, արյան բաղկացուցիչ հեղուկ մասի՝ պլազմայի կորուստը և վնասվածքային թունավորումը՝ տոքսեմիան։ Մկանների վնասման հետևանքով տուժածին ծանրությունից ազատելուց հետո արյան հուն են անցնում որոշ նյութեր (միոգլոբին, կրեատինին), ինչպես նաև նյութափոխանակության թթու արգասիքներ՝ երիկամ֊լյարդային անբավարարության պատճառ դառնալով։

Պլազմայի կորուստը, որը զարգանում է ի հաշիվ հյուսվածքային այտուցի, կարող է հասնել ընդհուպ մինչև շրջանառող արյան ծավալի 30%-ի։ Այն ուղեկցվում է արյան խտացմամբ, մազանոթային և մակարդելիության խանգարումներով, որն առաջացնում է բազմաօրգանային խանգարումներ։

Փլատակների տակից առաջին հերթին հարկավոր է դուրս բերել այն տուժածներին, որոնք այնտեղ գտնվել են ոչ ավելի, քան 2 ժամ, քանի որ այդ դեպքում ամենայն հավանականությամբ դեռևս չի զարգացել թունավորում։ ճզմումից երկու ժամ հետո փլատակների տակից առանց նախնական վիրակապման դուրս են բերվում այն տուժածները, որոնց սեղմված հյուսվածքների ընդհանուր զանգվածը մեծ չէ (դաստակի և նախաբազկի զանգվածից փոքր)։

Նշաններ՝

• մաշկի գունատություն, ճզմման հետքեր,

• վերջույթի այտուց,

• մաշկի վրա հեղուկով լցված բշտեր,

• փափուկ հյուսվածքների փայտանման պնդացում, զգայունության կորուստ,

• վնասված վերջույթի վրա անոթազարկի բացակայություն,

• մեզի գույնի մգացում և քանակի զգալի նվազեցում։

Համախտանիշի ակնհայտ նշաններն ի հայտ են գալիս ճնշող առարկան հանելուց 30-40 րոպե հետո։

Առաջին օգնություն

• Զանգել շտապօգնություն։

• Ծանրության տակից տուժածին հանելուց առաջ անհրաժեշտ է վերջույթը դեպի ծայրամաս ձիգ փաթաթել առաձգական բինտով։

• Տալ մեծ քանակով հիմնային հանքային ջրեր։

• Անշարժացնել վերջույթը։

Հիշե՛ք, որ լարանի տեղադրումը չի դադարեցնում թունավորումը՝ ինտոքսիկացիան: